OSMANÄ°YE'NÄ°N KISA TARÄ°HÇESÄ°

Anadolu; iklimi, akarsuları, ormanları, madenleriyle tarihin her döneminde cazibe merkezi olmuÅŸ; birçok devlet bu topraklara sahip olmak için birbirleriyle savaÅŸmışlardır. Bu nedenle Anadolu pek çok istilâ ve savaÅŸlara  ÅŸahit olmuÅŸtur. Tarihin akışı içerisinde Hititler, Asurlar, Persler, Romalılar, Bizans ve Türkler Anadolu’ya sahip olmuÅŸlardır.

Çukurova’nın doÄŸusunda yer alan Osmaniye ilimiz, binlerce yıl yerleÅŸim görmüÅŸtür. Buraların tarihi, bilinen en eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Ä°lk çaÄŸlardan itibaren Hitit, Asur, Pers, Grek, Roma, Bizans gibi devletler ile bazı kavimlerin yaÅŸayışlarına sahne olmuÅŸtur. Daha sonra Emevi ve Abbasilerin yaÅŸadığı bu topraklara, Türklerin Anadolu’yu fethi ile 1080 yıllardan itibaren Türk aÅŸiretleri gelmiÅŸtir.12 yy. baÅŸlarından itibaren bölge Türk yurdudur.

Ä°LKÇAÄž DÖNEMÄ°NDE OSMANÄ°YE

           AslantaÅŸ Baraj gölü altında kalan Domuztepe’nin güney ve batı yamaçlarında Neolitik, Kalkolitik, Tunç ve Demir çaÄŸlarına ait yerleÅŸimler ortaya çıkarılmıştır. Kadirli ilçesinde bulunan Topraktepe höyük, TaÅŸlı höyük, Ä°spir höyük, Tırmıl höyük ve Cevdetiye beldesinde KarataÅŸlı höyük bulunmaktadır.

           Akad Kralı Sargon ( M.Ö. 2340 – 2284 ) tarihsel içerikli yazıtlarında Amanos ve Toros DaÄŸlarına, yani Anadolu’nun güneydoÄŸu sınırlarına geldiÄŸinden söz eder. 
Sargon’dan sonra bir baÅŸka Akad kralı olan Naramsin ( M.Ö. 2260 – 2223 ) de, yazıtlarında Anadolu sınırlarına kadar varan askeri seferler yaptığını anlatmaktadır. BoÄŸazköy Naramsin Tabletlerinde “Sedir AÄŸacı (Amanos) kralı Ä°skuppu” adı geçer.

            M.Ö 3. bin yılı Mezopotamya kaynaklarında “Amanum”, Hitit imparatorluk devri tabletlerinde “Amana”, M.Ö. 4 – 7 yy. Asur yazıtların da “Hamanu”, Klasik çaÄŸ kaynaklarında “Maurun Oros”, Haçlılar devrine ait batı kaynaklarında “ Montana Migra”, Ä°slam devri kaynaklarında ise “ Cebel’ül lukkam” olarak kaydedilen bölge; halkın Gavur daÄŸları dediÄŸi, coÄŸrafyacıların adlandırması ile Amanos’lardır. 

            Hemite kalesinin 500 m güneyindeki kayalıklara iÅŸlenmiÅŸ Kral kabartması ve BabaoÄŸlan kalesinin 300 m. uzağındaki tepede ÅŸaha kalkmış at üzerindeki kiÅŸi ve onun karşısında dua eder vaziyetteki kiÅŸi betimlemeleri, Hitit kral kabartmalarına benzemektedir. Hitit yazılı kaynaklarında bu bölge kralları ve halkından sıklıkla söz edilir.

            Geç Hitit Kent Krallarından Asativata ( M.Ö. 8 yy.) Karatepe’de bir sınır kalesi kurmuÅŸtur. M.Ö. V. ve IV yy. Anadolu’ya egemen olan Persler, Çukurova’nın doÄŸusuna da egemendiler. M.Ö. IV. yy. sonu ve M.Ö. I yy. ortaları arasında bölgede hakim güç Seleukoslardır. M.Ö. 333’de Büyük Ä°mparator Ä°skender IV. Darius’u Dörtyol ovasında yenmiÅŸtir. Kaya mezarları, nekropol alanları, kalelerin bazılarının temellerindeki taÅŸ malzeme ve duvar iÅŸçiliÄŸi ile ortaya çıkan mimari öge kalıntıları Helenistik dönemde de buraların  yerleÅŸim gördüÄŸünü gösterir.

    Amanos Kilikya’sında Prokonsüllük yapmış olan, meÅŸhur hatip ve devlet adamı Çiçero’nun M.S. 51’ de yazdığı mektupta da Amanos’lardan bahsedilmektedir.Roma Ä°mparatoru Mark Antony ( M.Ö. 39 – 31 ) tarafından yerel kral seçilen Tarkandimotos’un kurduÄŸu ve baÅŸkent yaptığı Hierapolis-Kastabala kenti ile, Kadirli ilçesinin üzerine kurulduÄŸu Flaviopolis kenti Roma dönemi eserlerindendir.

               M.S. 260 yılında bölgeyi Sasani Kralı I. Åžapur ele geçirmiÅŸtir. M.S. 380 yılında Roma’ya baÅŸkaldıran Isaurialı Balbinos’un kontrolüne geçmiÅŸtir.
524 yılındaki depremde tüm Kilikya kentleri tahribata uÄŸramıştır. 561 yılında Ä°mparator Justinianus zamanında ikinci bir deprem Kilikya’da ki tüm kentleri yerle bir etmiÅŸtir. Bunun ardından çıkan veba salgını kentlerde ve kırsal alanda büyük can kaybına yol açmıştır.

Ä°SLAMÄ°YET’Ä°N KABULÜNDEN SONRA OSMANÄ°YE (Ä°SLAM DEVLETLERÄ° DÖNEMÄ°NDE OSMANÄ°YE)

             M.S. 7 yy.dan itibaren Anadolu’yu Arap devletlerinin elde etme tutkusu oluÅŸmuÅŸtur. Bu dönemlerde Avrupa’dan gelen tamamı farklı milletlerden, ama, Hırıstiyan olan Haçlılar ile, Emevi, Abbasi ve Türkler arasında bu bölgede büyük savaÅŸlar yaÅŸanmıştır. Abbasi Halifesi Harun ReÅŸit döneminde bölgedeki önemli kale ve yerleÅŸim yerleri yeniden yaptırılmış ve onaylanmıştır.

             Türkler Çukurova’ya, Osmaniye’ye 7. yy.da Abbasi ordularıyla gelmiÅŸlerdir. Harun ReÅŸit’in uçbeyi Faraç Bey bölgede kaleler ve yerleÅŸim birimleri kurmuÅŸtur. Daha sonra Bizanslılar bu toprakları Müslümanlardan geri almıştır.

             Selçuklular zamanında Anadolu’ya gelen Türklerden bir kısmı Adana ovasına inmiÅŸ ve daha sonra Haraz mevkiinde ilk kez köy olarak Osmaniye’yi kurmuÅŸlardır.
Osmaniye, Malazgirt Zaferi’nden sonra Türklerin hâkimiyeti altına girmiÅŸtir. Büyük Selçuklu Sultan Alparslan döneminden itibaren izlenen fetih ve iskân siyaseti Anadolu’nun TürkleÅŸmesi ve Ä°slamlaÅŸmasını saÄŸlarken Anadolu da baÅŸtan sona imar olmuÅŸtur. Åžehirler, kasabalar köyler kurulmuÅŸ, yollar, köprüler, camiler, medreseler yapılarak Anadolu’ya Müslüman Türk mührü vurulmuÅŸtur. Bu zaferden hemen sonra Anadolu’ya pek çok Türkmen boyu gelmiÅŸtir

             1097 yılında baÅŸlayan Haçlı Seferleri nedeniyle Çukurova bölgesine yerleÅŸmiÅŸ olan Türkmen boyları Çukurova’yı terk etmek zorunda kaldılar. I. Haçlı Seferi Ermenilerin Çukurova’yı ele geçirmelerine sebep oldu. Ermeniler Çukurova’da Sis (Kozan) merkezli bir Prenslik kurdular. Kilikya Ermeni PrensliÄŸi 12. yy.da kısmen Çukurova’ya hâkim oldu. Selçukluların Haçlılarla ve MoÄŸollarla uÄŸraÅŸması Ermenilere böyle bir ÅŸans tanımıştır.

             Bir süre sonra Mısır’da hüküm süren Memluklular Türkmen güçlerin de desteÄŸi ile Çukurova topraklarını Ermenilerden geri almış; böylece bölgenin yeni sahibi Memluklular olmuÅŸtur. M.S. 1332’den sonra bölge tamamen Memlüklerin kontrolündedir. 1256 MoÄŸol saldırısı Anadolu’da pek çok yara açtı. Ancak; bu saldırılar Anadolu’daki Türk nüfusunun artmasını saÄŸladı. Memluk Sultanı Baybars bunları Antakya ile Gazze arasında bulunan topraklara yerleÅŸtirdi, beylerine dirlikler verdi. Bu Türkmenlerden yararlanan Sultan Baybars, 1266, 1273, 1275 yıllarında Çukurova’ya büyük akınlar düzenledi. Türkmen nüfus Çukurova’yı doldurmaya baÅŸladı. Memluklular döneminde Osmaniye’ye ve çevresine büyük Türk göçleri olmuÅŸtur. Kınık, Bayat ve YüreÄŸir aÅŸiretleri Osmaniye ve çevresine yerleÅŸmiÅŸtir. 12. yüzyılın sonlarında OÄŸuz Boyları’ndan daha önce Antakya - Gazze arasına yerleÅŸtirilen Halep bölgesindeki 40 bin Türkmen Osmaniye ve çevresine iskân edilmiÅŸtir.

OSMANLI DEVLETÄ° DÖNEMÄ°NDE OSMANÄ°YE

1352’de RamazanoÄŸulları beyliÄŸinin, 1517’den sonra da Osmanlı devletinin yönetimine geçmiÅŸtir. 1517 yılında Osmanlı PadiÅŸahı Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sonucu Memluklu Devleti’ne son verilerek Çukurova toprakları Osmanlı hâkimiyeti altına girmiÅŸtir.

Buralara hakim olan aÅŸiret beylikleri, sancak halinde teÅŸkilatlandırılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman devrinde ise bu sancak, Üzeyirli adıyla önce Zülkadriye eyaletine, sonraları daHalep eyaletine baÄŸlanmıştır

Bazı araÅŸtırmacılara göre; Kınık nahiyesinin bugünkü Toprakkale ilçesi çevresinde olduÄŸu yönünde önemli bulgular vardır. Kınık nahiyesi Payas (Üzeyir) sancağına baÄŸlı olarak 1490–1500 yılında kurulmuÅŸtur. Halkı Kınık boyundandır. Halkının tamamı Türk ve Müslüman’dır. Kasabanın kurulduÄŸu yıllarda Kınık boyunun başında Göç Eri Hamza Bey bulunmaktadır. Kasabanın Kınık nahiyesi adıyla ayrı bir kanunnamesi de vardır.

1572 yılından sonra bir daha nüfus ve arazi tahriri yapılmadığı için kasabanın ne zaman harap olduÄŸu ve terk edildiÄŸi bilinmemektedir. 19. yy.da Osmanlı Devleti merkezi otoritesini yitirmeye baÅŸlamıştır. Bu dönemde Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali PaÅŸa, Osmanlı PadiÅŸah II. Mahmut’a karşı baÅŸlattığı mücadelede üstün gelmiÅŸ, Çukurova toprakları Mehmet Ali PaÅŸa’nın oÄŸlu Ä°brahim PaÅŸa’ ya bırakılmıştır. (1833–1840). 1840 yılında imzalanan Londra AntlaÅŸması ile bölge yeniden Osmanlı hâkimiyeti  altına girmiÅŸtir.

Osmaniye’nin kent tarihçesi 1865’ten sonra baÅŸlar.
Osmanlı Devleti’nde 19. yy.ın son çeyreÄŸinde merkezî otorite tamamen bozulmuÅŸ, Osmaniye ve çevresinde asayiÅŸi yeniden saÄŸlamak ve aÅŸiretleri itaat altına almak amacıyla DerviÅŸ PaÅŸa komutasında Fırka-i Ä°slâhiye adı altında bir birlik görevlendirilmiÅŸtir. DerviÅŸ PaÅŸa önce, Hatay ve çevresini iskân etmiÅŸ daha sonra da Osmaniye ve çevresine gelerek yöredeki aÅŸiretleri Hacıosmanlı Köyü ve civarına iskân etmiÅŸtir.

"Yeni Vilayetler Nizamnamesi" ne göre 1866 yılında bu bölgedeki yerleÅŸim birimi Osmaniye kazası olarak teÅŸkilatlandırılmıştır. Bu kazaya UlaÅŸlı, Tecirli, Cerit, KarayiÄŸit ve AÄŸyazı nahiyeleri baÄŸlanmıştır. Osmaniye kazası bu ÅŸekilde Payas (Üzeyir) Cebel-i Bereket Sancağı’na ve o da Halep eyaletine baÄŸlanmıştır. Payas Sancağı 1874’te Yarpuz’a taşınmış ve Osmaniye Cebel-i Bereket Sancağı adını  almıştır. Payas, Hassa, Bulanık (Bahçe) ve Yarpuz Kazaları Cebel-i Bereket sancağına baÄŸlanmıştır. II. MeÅŸrutiyet ile Osmaniye Cebel-i Bereket Sancağı Yarpuz’dan Osmaniye merkeze taşınmıştır.

MÄ°LLÄ° MÜCADELE DÖNÄ°NDE OSMANÄ°YE

1. Dünya savaşının sonunda yenilen Osmanlı Devletinin topraklarının bu bölümünü Fransızlar iÅŸgal etmiÅŸtir. Ä°ÅŸgale direnen halk ve ağır kayıplar veren Fransızlar, Türkiye ile 20 Ekim 1921’de Ankara AntlaÅŸmasını imzalayarak bölgeyi terk etmeye baÅŸlamışlardır. 7 Ocak 1922 ‘de Osmaniye’den çekilerek geldikleri gibi geri gitmiÅŸlerdir.Bu sebeple her yıl 7 Ocak Osmaniye’nin DüÅŸman iÅŸgalinden KurtuluÅŸ Günü olarak kutlanmaktadır.

CUMHURÄ°YET DÖNEMÄ°NDE OSMANÄ°YE

Cebelibereket Sancağı, 1877 yılında Gavur daÄŸlarının asayiÅŸini saÄŸlamak için kurulmuÅŸtu. 30 yıl Yarpuz’ da, 15 yıl da Osmaniye’de konuÅŸlandırılmıştı.  Cumhuriyetin ilanı ile idari yapılanma yeniden ÅŸekillenmiÅŸ ve Osmaniye kazası, vilayet yapılmıştır.1923’de Cumhuriyetin ilanı ile Sancakların vilayete dönüÅŸtürülmesi nedeniyle “ Cebelibereket Vilayeti” adını almıştır.

1 Haziran 1933 yılına kadar vilayet olan Osmaniye bu tarihte kazaya dönüÅŸtürülerek Adana iline baÄŸlanmıştır.3 Kasım 1996 tarihinde yapılan mahalli idareler ara seçimleri öncesinde, il olması gündeme gelmiÅŸ, TBMM’ de 23 Ekim 1996 tarihinde yapılan oylamada il olması karara baÄŸlanmış, 28.10.1996 gün ve 22801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 24.10.1996 gün ve 4200 sayılı kanun ile yeniden il olmuÅŸtur.

kaynak: http://www.osmaniyekulturturizm.gov.tr